Zasady hodowli

Wybierając kameleona musimy być świadomi, iż jest to jedna z bardziej wymagających jaszczurek. Kameleony uchodzą za delikatne zwierzęta domowe i ich tolerancja na błędy popełnione przez hodowcę jest znacznie mniejsza niż innych gadów spotykanych w terrarystyce.
Najważniejszą zasadą w trzymaniu kameleonów jest unikanie stresorów, które mogą pojawić się w zamkniętym świecie gada. Zarówno kameleony jemeńskie jak i lamparcie mają tendencję do łatwego ulegania stresowi. Jaszczurki te nie lubią być wyjmowane częściej niż wymaga tego okresowy przegląd zdrowia. Gady najlepiej czują się w miejscach rzadko odwiedzanych przez domowników oraz w miejscach niedostępnych dla wścibskiego kota czy też psa. W papugach oraz innych ptakach także mogą dostrzegać potencjalne zagrożenie.
Kameleony nie są stadnymi zwierzętami. Wysoki poziom terytorializmu samców oraz silna podatność na stres samic, uniemożliwia trzymanie tych zwierząt w jednym zbiorniku.
Jak wynika z moich doświadczeń nawet kontakt wzrokowy pomiędzy osobnikami może wprowadzać sytuacje stresujące pomiędzy jaszczurkami.

Terrarium

Jednym z popularniejszych sposobów trzymania zwierząt egzotycznych, jakimi są gady, jest szklane terrarium. Zwierzę jest pięknie wyeksponowane i łatwo widoczne nawet z dużej odległości. Ciekawie urządzony zbiornik cieszy oko i podnosi walory estetyczne mieszkania.
Klasyczne terraria projektowane są z uwzględnieniem potrzeby wentylacji. Zazwyczaj w suficie oraz na jednej ze ścian wmontowane mają listwy ze stalowej moskitiery. Wentylacja grawitacyjna umożliwia przepływ powietrza w wolnym tempie zachowując temperaturę wewnątrz zbiornika. Niestety fabrycznie produkowane terraria nie spełniają podstawowych wymogów kameleonów. Słaba wentylacja i słaby przepływ powietrza prowadzi do chorób oddechowych gadów. Minimum jakie się przyjmuje dla kameleona lamparciego, to 2 ściany w pełni przepuszczalne dla powietrza. Świetnie spisuje się metalowa moskitiera, po której nasz pupil na pewno się chętnie przespaceruje, zwiększając aktywną powierzchnię zbiornika.
Kameleony lamparcie prowadzą nadrzewny tryb życia i aktywnie poruszają się po zbiorniku szukając pożywienia. Zobowiązuje to do zapewnienia im odpowiedniej przestrzeni życiowej. Dominuje zasada, że najważniejsza jest wysokość zbiornika i, że czym większy tym lepszy. W warunkach domowych nie zawsze istnieje możliwość wstawienia zbiorników wielkości połowy pokoju, jednak minimalna wysokość terrarium to 80 cm przy podstawie 70cm x 50 cm.
Zapewnienie kameleonom odpowiedniej przestrzeni znacznie zmniejsza otłuszczenie gadów, przez co wydłuża ich życie. Jako dodatkową powierzchnię można zastosować znalezione w lesie gałązki oraz konary. Należy jednak pamiętać, że zanim włożymy cokolwiek do terrarium najpierw należy to wyparzyć wrzątkiem lub wymoczyć w solance. Przynosząc z zewnątrz różne elementy wystroju łatwo wprowadzić nieproszonych gości, którzy później staną się plagą trudną do wytępienia z terrarium. Osobiście jako atrapy gałęzi polecam podpory do pnących kwiatów oraz gałązki wierzby mandżurskiej. Odpowiednio zamontowane w terrarium stanowią solidne oparcie po którym kameleony będą wędrować.
Zwracam uwagę aby drabinki, konary oraz wszelkiego rodzaju liany po których kameleon będzie się poruszał nie były szersze niż rozstaw palców kameleona. Kameleon aby czuć się stabilnie i pewnie musi swobodnie obejmować gałąź, po której idzie. W przeciwnym razie przestraszony gad podczas ucieczki może spaść i doznać urazu mechanicznego.

Oświetlenie i ogrzewanie

Niestety klimat środkowoeuropejski uniemożliwia całoroczny dostęp do naturalnego światła słonecznego dla zmiennocieplnego gada, przez co zmusza hodowcę do znalezienia odpowiedniej alternatywy. Aby zachować szybki i zdrowy wzrost kameleony muszą być naświetlane promieniowaniem UV-B, co umożliwia ich organizmom wysyntezowanie witaminy D3 i uchroni ich układ kostny przed krzywicą. Na rynku dostępne są zarówno żarówki jak i świetlówki imitujące światło naturalne. Dla kameleonów lamparcich zalecana dawka UV- B to 5.0 . Zaznaczyć należy, iż moc świetlówek jak i żarówek w pełni wykorzystywana jest jako źródło światła. Mają one wysoką temperaturę, natomiast tylko 2% energii uwalniana jest w postaci ciepła. Dlatego konieczne jest zamontowanie źródła światła w miejscu niedostępnym dla Furcifer pardalis. Dotknięcie gorącego emitera może doprowadzić do poparzenia gada. Wadą produkowanego osprzętu jest zbyt mocne świecenie w początkowym etapie. Dlatego zanim zastosujemy nowa żarówkę warto prześwietlić ją z dala od naszego kameleona. 24h świecenia z dala od gada ustrzeże go przed chorobami oczu. Warto zapamietać, że promieniowanie UV produkowane jest tylko przez określony czas. Nawet jeżeli żarówka świeci, to po upływie 6-7 miesięcy dawka UV jest zbyt niska i żarówka wymaga wymiany.
Kameleony lamparcie, jak wszystkie gady są zwierzętami zmiennocieplnymi, których temperatura ciała jest istotnie skorelowana z temperaturą otoczenia. Temperatura wpływa na procesy fizjologiczne, w tym tempo przemiany materii, dynamikę mięśni oraz szybkość przewodzenia nerwowego. Zmiennocieplne zwierzęta są szczególnie narażone na działanie niskich temperatur. W warunkach domowych temperatura panująca w pokoju waha się w przedziale 18- 30oC. Najprostszym rozwiązaniem jest zainstalowanie źródła ciepła w górnej części zbiornika. Zgodnie z prawami fizyki ogrzane powietrze będzie unosić się ku górze natomiast dolne części będą chłodniejsze. Kameleon w miarę swoich potrzeb będzie przesiadywał w miejscu dla niego odpowiednim. Przyjęte jest aby temperatura w pobliżu emitera ciepła wynosiła ok. 32oC natomiast w dolnych partiach zbiornika ok. 25oC. Nocą spadek temperatury może być znaczny pod warunkiem, że temperatura w pomieszczeniu nie spada poniżej 16oC.
W celu ogrzania terrarium należy zainstalować emiter ciepła. Świetnie do tego nadają się żarówki 40-60 Watt starego typu, które większość swojej mocy uwalniają w postaci energii cieplnej. Atutem tego rozwiązania jest możliwość dodatkowego doświetlenia zbiornika w którym znajduje się jaszczurka. Dzień świetlny na Madagaskarze trwa od 10 do 14 godzin. Oświetlenie w zbiorniku kameleona powinno działać w podobnym przedziale czyli 12h.

Wilgotność oraz pojenie

Jak wiadomo kameleony nie widzą stojącej wody, lub nie rozpoznają jej jako źródło życiodajnego płynu. Ustawianie miseczek z wodą lub też bidonów powszechnie znanych hodowcom gryzoni nie zdaje egzaminu praktycznego.
Kameleony są zwierzętami, które reagują na deszcz, rosę oraz mgłę jako źródła zaspokające pragnienie. Systematyczne zraszanie doskonale odzwierciedla opady tropikalnych deszczów, oraz chwilowo obniża temperaturę panująca w zbiorniku co odzwierciedla doświadczenia dziko żyjących kameleonów.
Jest wiele sposobów pojenia kameleonów. Proponuję spryskiwanie zbiorników spryskiwaczem do kwiatków domowych lub tez ciśnieniowe pompki do robienie oprysków w ogrodach. Rozdrobnienie strumienia wody jest regulowane i umożliwia dostosowanie do wielkości kameleona. Inną metodą jest ustawianie małych zbiorników z wodą w górnych częściach terrarium. Wydrążona mała dziurka w dnie, będzie powoli uwalniać krople wody spadające na dekoracje, imitując opad deszczu. Kameleon na pewno zauważy spadające krople i spragniony chętnie skorzysta z takiego źródła.
Niektórzy hodowcy stosują zautomatyzowane sposoby zraszania. Polecam wstawienie fabrycznie produkowanych wodospadów. Przelewająca się woda pozwala kameleonowi zaspokoić pragnienie w każdym momencie.
W środowisku naturalnym kameleonów lamparcich panuje stosunkowo wysoka wilgotność. Siedliska w których występują to małe wyspy lub nabrzeża Madagaskaru. Bliskie sąsiedztwo wody podnosi znacznie wilgotność powietrza. Jednak jak pokazuje praktyka wymagania Furcifer pardalis co do wilgotności nie są wysokie. Przy wilgotności 40-50% kameleony lamparcie nie mają problemu z wylinieniem.
Wilgotność pokojowa, jaką jest ok. 40% pozwala utrzymać mikroklimat zbiornika na stałym poziomie. Niski poziom wilgotności hamuje rozwój pleśni w terrarium oraz wstrzymuje rozwój infekcji grzybiczych na skórze gada. Jako najprostszy sposób podniesienia wilgoci jest, aby zbiornik udekorowany był roślinnością naturalną, która dodatkowo podwyższy walory estetyczne.
W wystroju zbiornika, w którym żyje kameleon lamparci naturalna roślinność świetnie magazynuje kropelki wody. Kameleony chętnie zlizują je z liści, lub wychwytują podczas spływania bądź spadania.
Największa zaletą naturalnych roślin jest możliwość wykorzystania ich jako dodatkowej powierzchni, po której kameleon będzie się poruszał. Gady chętnie wykorzystują łodygi lub gałązki, które stabilnie będą podtrzymywać ich ciężar.
Wybierając rośliny, którymi dekorowany będzie zbiornik należy uwzględnić zarówno potrzeby kameleonów jak i wybranych roślin. Rośliny o upodobaniu pustynnego klimatu szybko zwiędną, bardziej szpecąc, niż zdobiąc zbiornik. Najlepiej odnajdują się kwiaty takie jak Ficusy, w tym Ficus Benjamina oraz Szeflery. Kameleony także chętnie wędrują po hibiskusach, dracenach i epipremnum.

Żywienie

Dzięki rzadko spotykanej, dużej długości języka oraz wysokiej precyzji wyrzucania go w kierunku ofiary, kameleony uważane są za stricte owadożerne. Do owadów najczęściej spotykanych w jadłospisie jaszczurek zalicza się świerszcze, szarańczę oraz karaczany. Dobrym uatrakcyjnieniem diety są larwy drewnojadów oraz mącznika młynarka. Największym przysmakiem dla kameleona są larwy moli woskowych oraz jedwabników morwowych. Niestety jak to z przysmakami, należy podawać je z umiarem ponieważ zawierają dużą ilość tłuszczu.
Bodźcem stymulującym do żerowania i pobudzenia zmysłu myśliwego dla kameleonów jest ruch. Polują one jedynie na zwierzęta aktywnie ruszające się i uciekające przed nimi. Owady nie wykazujące aktywności ruchowej, stają się dla kameleonów zupełnie nieatrakcyjne.
Należy jednak pamiętać aby oferowany owad nie był zbyt duży w stosunku do rozmiarów kameleona. Przy podawaniu karmówki obowiązuje zasada, iż skarmiany owad nie może być większy niż rozstaw oczu kameleona.
Zdarza się, że niektóre owady stanowią jedyne źródło składników odżywczych dostarczanych zwierzęciu, a ich brak w diecie może doprowadzić do silnych braków żywieniowych. Należy mieć na uwadze, iż trzymając kameleona lamparciego w warunkach domowych, hodowca nigdy nie odtworzy potencjału żywieniowego występującego w naturalnym środowisku.
W przeciwieństwie do najczęściej spotykanych w naszym kraju kameleonów jemeńskich, kameleony lamparcie uchodzą za mało wybredne. Przy powtarzających się owadach karmowych nie wykazują znudzenia pokarmem i zawsze chętnie go spożywają.
Warunki domowe, brak naturalnego słońca oraz dość słabo zróżnicowana dieta zobowiązuje hodowcę do stosowania różnych dodatków żywieniowych. Na rynku dostępnych jest wiele produktów dla gadów. Kupując opakowanie wapnia (bez wit. D3) oraz witamin z dodatkiem witaminy D3 hodowca może być pewny, iż zapas powinien wystarczyć mu na długi czas. Wapń należy podawać przy każdym karmieniu na jednym oprószonym owadzie natomiast witaminy dokładnie tak samo z tym, że 1x/ tyg. W przypadku młodych osobników (do 6-7 miesiąca życia) witaminy należy podawać 2x/ tyg.

Ile zjada kameleon??? Młode osobniki do ukończenia roku życia powinny jeść codziennie. Średnia dawka to 5-6 owadów z zachowaniem zasady o szerokości rozstawu oczu. Po osiągnięciu 12 miesięcy kameleona czy to jemeńskiego czy lamparciego spokojnie możemy karmic co drugi dzień. Nadmiar pokarmu jest równie groźny jak jego niedobór.

Rozmnażanie

Ciężko określić czy kameleony lamparcie rozmnażają się sezonalnie. Pomimo osiągnięcia dojrzałości płciowej w wieku 8 miesięcy, nie są w stanie znieść wyprodukowanych jaj. Słabo rozwinięte narządy rodne oraz rozmiar ciała nie pozwala znieść około dwudziestu pięciu w pełni rozwiniętych jaj. Zalecam, aby samice nie były dopuszczane do samca do ukończenia 12 miesiąca życia. W wieku tym powinny osiągnąć wagę ok 65g, którą uznaje się za graniczną jeśli chodzi o rozród. Samice swoją barwą ciała sygnalizują samcowi swoją gotowość do rozrodu. W ciągu roku w zależności od populacji, z której pochodzą utrzymują barwy kamuflażu. Najczęściej spotykane są odcienie brązu, szarości oraz beżu. W momencie gotowości do zapłodnienia samica pokazuję poprzez swoje barwy, iż oczekuje samca. Jej barwy zmieniają się na dużo jaśniejsze i łatwiejsze do zauważenia nawet z dużej odległości. Na ciele samic zaczynają dominować kolory pomarańczowe oraz różowe.
Zbyt młode samice lub też nie gotowe, broniąc się przed zbyt zapalczywymi samcami sygnalizują im swoja niechęć ukazując barwy ciążowe. Dominująca jest czerń z pomarańczowymi plamami. Dodatkowo samica, będzie ustawiała się frontalnie do samca i szeroko otwierała pysk, strasząc pogryzieniem.
Rozwój jaj i wykluwanie się młodych poza organizmem matki czyni F. pardalis gatunkiem jajorodnym. Należy zaznaczyć, iż niezapłodniona samica podobnie jak kura będzie znosić "puste" jaja.
Ciąża trwa od 3 do około 6 tygodni. W końcowym etapie ciąży, samica zaczyna robić się niespokojna. Coraz częściej przesiaduje w dolnych partiach terrarium aż w końcu zaczyna kopać w podłożu. W tym czasie hodowca powinien naszykować pojemnik z ziemią do którego samica będzie mogła złożyć jajka. Pojemnik powinien mieć co najmniej 30 cm wysokości i być w pełni wypełniony glebą. Wilgotność ziemi powinna być na takim poziomie, aby przekopywana, nie obsuwała się zasypując samice. Gad sam znajdzie pojemnik i do niego wejdzie. Wykopie klika dołków, aż w końcu zdecyduje się na któryś. Samica prawie całkowicie w nim schowana składa jaja. Nie należy przeszkadzać i cierpliwie odczekać aż samica zakopie dół i wróci na gałęzie.