Kameleon..... pierwsze skojarzenie to jaszczurka słynąca z umiejętności zmiany koloru.
Od najmłodszych lat utwierdzano mnie w przekonaniu, że jest to gad idealnie umiejący wtopić się w otoczenie. Na niebieskim tle robi się niebieski, na żółtym tle kolor ciała zmienia się na żółty.
Nic bardziej mylnego. Wszelkie bajki i opowieści mocno wykrzywiły i nagięły realia panujące w przyrodzie. Barwa ciała u kameleonów jest uwarunkowana genetycznie, a zmiany kolorów występują pod wpływem różnych czynników. Zarówno fizyczne jak i psychiczne bodźce potrafią sprawić, że gad zmienia swoje oblicze pokazując swoje drugie ja.
Kameleony lamparcie F. pardalis zmiany koloru swojego ciała ma opanowane do perfekcji.
Kameleony te uchodzą za najbarwniejsze i najbardziej kontrastowe w stosunku do całej kameleonowatej konkurencji. Są to mistrzowie kamuflażu. Dominującym kolorem jest zieleń i brąz co sprawia, że gad ten idealnie wtapia się w środowisko w którym naturalnie występuję. Kameleony lamparcie doskonale imitują liście oraz gałązki drzew i krzewów. Tego typu ubarwienie sprawia, że drapieżniki i naturalni wrogowie nie są w stanie wypatrzeć ofiary.
Kameleony mało się poruszają. Dzięki niezależnie poruszającym się oczom doskonale widzą wszystko co się do okoła nich dzieje. Zarówno owady- pokarm jak i potencjalne zagrożenie zostanie zauważone przez kameleona zanim ofiara/drapieżnik dostrzeże gada.
Sytuacja ulega diametralnej zmianie w momencie, gdy kameleon lamparci jest podekscytowany. Widok konkurencyjnego samca bądź samicy, potrafi zmienić imitację krzewu w tryskającego kolorami tęczy zwierzaka. Rozzłoszczony bądź przestraszony kameleon lamparci reaguje podobnie.
Pierwsze pytanie jakie się nasuwa ......jak to możliwe? W marcu 2015 roku dostaliśmy odpowiedz. Było kilka hipotez, ale konkretnej odpowiedzi udzielili Szwajcarzy przeprowadzając swoje badania pod kierunkiem Michel Milinkovitch. Badania komórkowe skóry kameleonów lamparcich ujawniły obecność w ich skórze nano- kryształów. Każda z komórek (irydofor) zawiera setki tysięcy takich kryształów. Symulacja komputerowa wykazała, że zmieniając odległość pomiędzy kryształami możliwe jest odbijanie światła w różnych barwach. Aby sprawdzić, czy rzeczywisty mechanizm zmian koloru kameleona jest taki sam, zespół Milinkovitcha pobrał małe próbki skóry gada i umieścił w roztworze soli. Zmieniając stężenie soli można było powodować pęcznienie bądź kurczenie się komórek, co zwiększało lub zmniejszało odległość pomiędzy kryształkami. Okazało się, że barwa odbijanego światła dokładnie ulegała takiej samej zmianie jak na symulacji komputerowej. Przy najmniejszej odległości układy kryształków odbijają światło niebieskie, po ich rozciągnięciu, barwy żółtą i czerwoną. Nie jest jeszcze do końca jasne, jak kameleony modyfikują objętość komórek skóry, nie wyklucza się, że mogą wykorzystywać mechanizm osmotycznego pęcznienia lub kurczenia się irydoforów.
Dodatkowo, zespół odkrył, że kameleony lamparcie mają dwie warstwy komórek odbijających światła. Druga, głębiej położona warstwa irydoforów ma mniej zorganizowane kryształy, które odbijają znaczną część światła słonecznego w zakresie bliskiej podczerwieni. Warstwa ta prawdopodobnie odgrywa rolę w pasywnym termicznym zabezpieczeniu kameleona przed intensywnym nasłonecznieniem.